το παρακάτω κείμενο αποτελεί τμήμα της εισήγησης της Συνέλευσης αναρχικών-κομμουνιστών για την ταξική αντεπίθεση ενάντια στην ΕΕ στην εκδήλωση “Ασφαλιστικό, νέα μνημονιακά μέτρα, πολιτική συγκυρία και προλεταριακή στρατηγική”, που πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαϊου στον πολιτικό χώρο στη Σπύρου Τρικούπη 44.
Η ειδική μνημονιακή έκφραση της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης στην Ελλάδα.
Από την άνοιξη του 2010 και την υπογραφή του πρώτου μνημονίου, ο εργαζόμενος λαός βιώνει μια διαδοχική αλληλουχία από ταξικές ήττες, που μεταφράζονται με την εφαρμογή μιας βάρβαρης πολιτικής, γενικευμένης κοινωνικής ερημοποίησης. Γιατί, όμως, στην Ελλάδα η ένταση της αντεργατικής πολιτικής πήρε τη συγκεκριμένη ειδική έκφραση, δηλ την μνημονιακή; Θα προσπαθήσουμε να δούμε ορισμένες από τις όψεις του ζητήματος, φυσικά ελλιπώς και ανολοκλήρωτα, αφού ο χώρος της εισήγησης είναι αντικειμενικά περιορισμένος.
Θα πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να κατανοήσουμε το διπλό ρόλο της μνημονιακής πολιτικής: α) ως βασικού μοχλού απαξίωσης της εργατικής δύναμης και β) ως ιμάντα μεταβίβασης αξίας και υπεραξίας από την περιφέρεια προς το κέντρο μέσα από τα τοκοχρεολύσια, το δανεισμό για την ανατροφοδότηση του κρατικού χρέους, τη δημιουργία αποθεματικού υπερταμείου για το ξεπούλημα κομβικών τομέων της οικονομίας, κλπ). Μ’ αυτούς τους βασικούς άξονες, το μνημόνιο αποτελεί και τυπική υλική αποτύπωση της στρατηγικής (αν και ετεροβαρούς) συνεργασίας ανάμεσα στο ντόπιο και το διεθνές (ιδιαίτερα το γερμανικό) κεφάλαιο. Κεντρικός στόχος είναι η επιτάχυνση της εφαρμογής ενός μοντέλου κεφαλαιακής συσσώρευσης, που βασίζεται στην ιδιαίτερη ένταση της πολύπλευρης εκμετάλλευσης, στην αφαίρεση κεκτημένων της ταξικής πάλης, στην παραπέρα μεταβολή του συσχετισμού ισχύος ανάμεσα στις κυρίαρχες και κυριαρχούμενες τάξεις και στη μεταφορά τεράστιου όγκου πλούτου από την εργασία στο κεφάλαιο. Αυτό το “νέο παράδειγμα” άσκησης αντιλαϊκής πολιτικής, φυσικά, δεν αφορά μονάχα την Ελλάδα. Εντάσσεται μέσα στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης, που σα σκοπό έχει την επανάκαμψη της κερδοφορίας του κεφαλαίου και το ξεπέρασμα της κρίσης με κεντρικό όπλο στη φαρέτρα του το τσάκισμα των εργατικών-λαϊκών συμφερόντων.
Φυσικά, κρίση σημαίνει και καταστροφή κεφαλαίων, μέσα από μια εκκαθαριστική λειτουργία που ευνοεί τη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση των κεφαλαίων. Ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός είναι αδυσώπητος και η ενίσχυση των ισχυρών μονοπωλιακών κεφαλαίων σημαίνει ταυτόχρονη υποβάθμιση της θέσης των μη ανταγωνιστικών κεφαλαίων, καθώς και συμπίεση της παραδοσιακής μικροαστικής τάξης. Γι αυτό και οι ισχυρότερες μερίδες του ελληνικού κεφαλαίου βγαίνουν ακόμα πιο δυναμικές και ενισχυμένες, παρά την ισχυρή πίεση που δέχεται ο ελληνικός εθνοκρατικός σχηματισμός, πράγμα που οδηγεί και στην εμβάθυνση της εξάρτησής του (δείγμα της οποίας είναι τα μνημόνια). Το ιμπεριαλιστικό πλαίσιο, δηλαδή η διαφορετική δύναμη πυρός των κεφαλαίων, η αναπόφευκτη ανισομετρία της οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης και οι συνακόλουθες σχέσεις ισχύος μεταξύ των κρατών, αποτελεί το πεδίο δραστηριότητας του ελληνικού κεφαλαίου και του κρατικού σχηματισμού που το εκπροσωπεί. Και η εξάρτηση από τα ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα, η στρατηγική επιλογή πρόσδεσης στο άρμα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, είναι το πιο γόνιμο έδαφος πάνω στο οποίο πλουτίζει η ελληνική αστική τάξη. Κάπως έτσι, ακόμα και σε συνθήκες βαθιάς κρίσης, με το ΑΕΠ της χώρας να συρρικνώνεται χρόνο με το χρόνο, οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις το ελληνικού μονοπωλιακού κεφαλαίου έχουν εκτοξευθεί από 7,4 δις το 2001 σε 34 δις το 2013. Τα ελληνικά μονοπώλια κατέχουν μια από τις κυρίαρχες θέσεις στα Βαλκάνια, ενώ επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους και στην Αφρική, αναπροσανατολίζοντας την κατεύθυνση τους σε λιγότερο ανταγωνιστικά περιβάλλοντα και σε χαμηλότερης παραγωγικότητας εθνοκρατικούς σχηματισμούς. Ταυτόχρονα, το ελληνόκτητο εφοπλιστικό κεφάλαιο (που κατέχει το 14,7 % του παγκόσμιου εν ενεργεία στόλου) απολαμβάνει δεκάδες φοροαπαλλαγές συνεισφέροντας ψίχουλα στο ΑΕΠ της χώρας. Η ύπαρξη και η αυξητική τάση των ΑΞΕ δεν αποδεικνύει φυσικά και τον υποτιθέμενο “ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα” του ελληνικού εθνοκρατικού σχηματισμού, αφού ένα τέτοιο ιδεολόγημα θα μας οδηγούσε σε εξωφρενικά συμπεράσματα, όπως το να χαρακτηρίσουμε ως ιμπεριαλιστικές χώρες όπως η Πολωνία, η Χιλή, η Μαλαισία, η Λιβύη ή το Καζακστάν! Ο ελληνικός καπιταλισμός είναι μέσου επιπέδου ανάπτυξης, κατέχοντας ενδιάμεση θέση στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα είναι χώρα οικονομικά, πολιτικά και διπλωματικά εξαρτημένη, αλλά με μερίδες ισχυρού μονοπωλιακού κεφαλαίου με τάσεις επέκτασης.
Από την άλλη, το μνημόνιο δεν εξυπηρετεί μονάχα το ντόπιο κεφάλαιο, αλλά βαθαίνει και την εξάρτηση της χώρας, μέσα από τη διαρκή επιστασία των δανειστών και την εποπτεία πολλών τομέων της οικονομίας (πχ τρόικα, task force, καθεστώς ελέγχου στους Δήμους και τις Περιφέρειες, τοποθέτηση επιτρόπων των δανειστών στις χρεοκοπημένες ελληνικές τράπεζες και στον ΤΑΙΠΕΔ, αποικιοκρατικού χαρακτήρα υπερταμείο που δεσμεύει βασικούς τομείς της οικονομίας για την αποπληρωμή του χρέους κλπ). Ιδιαίτερα ωφελημένο από την μνημονιακή εφαρμογή της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης στην Ελλάδα και με ειδικό ρόλο στις διαδικασίες εφαρμογής των αντεργατικών πολιτικών, εμφανίζεται το γερμανικό κεφάλαιο. Οι προθέσεις του γερμανικού κεφαλαίου , γίνονται φανερές από τις δηλώσεις στο Spiegel στις 10/09/2012 του τότε Προέδρου του γερμανικού ΣΕΒ Hans Peter Keitel: «Ως επιχειρηματίας δε θα άφηνα να αποτύχει μια θυγατρική της εταιρίας μου, που έχει ένα πρόβλημα. Στην περίπτωση αυτή , όλη η Ελλάδα πρέπει να γίνει ένα είδος Ειδικής Οικονομικής Ζώνης μέσα στην ευρωζώνη, εφοδιασμένη με την απαραίτητη και επιτρεπόμενη οικονομική βοήθεια, αλλά και την παρουσία ξένων Ευρωπαίων αξιωματούχων». Προαπαιτούμενο για την εισροή γερμανικών επενδύσεων είναι φυσικά και η μείωση του εργατικού κόστους… Ήδη το γερμανικό κεφάλαιο έχει υπερδιπλασιάσει τις επενδύσεις του στην Ελλάδα (από λιγότερα από 2 δις το 2007 σε περίπου 4,5 δις το 2014) και μένει σταθερά πρώτο στην εξαγωγή ΑΞΕ στην Ελλάδα, οπότε έχει κι πολύ καλούς λόγους για να πιέσει όχι μονάχα για τη βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή, αλλά και για την εφαρμογή αντεργατικών πολιτικών, ώστε να δημιουργηθεί ένα “φιλικό κλίμα για επενδύσεις”.
Ταυτόχρονα, το μνημόνιο αποτελεί, όπως είπαμε και παραπάνω, ιμάντας μεταβίβασης αξίας από την περιφέρεια στο κέντρο. Όπως δήλωσε και ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ντ’ Αλέμα τον Ιούλη του 2015: «Από μία φτωχή χώρα όπως η Ελλάδα, τεράστια ποσά μεταφέρονται σε μία πλούσια χώρα όπως η Γερμανία μέσω της διαφοράς των επιτοκίων. Η φτωχή χώρα γίνεται όλο και φτωχότερη, η πλούσια χώρα πλουσιότερη. Όταν η φτωχή χώρα δεν μπορεί πλέον να πληρώσει τα χρέη έρχονται οι ευρωπαϊκές βοήθειες. Έχουμε δώσει στην Ελλάδα 250 δισ. ευρώ, αλλά όχι για τις συντάξεις των Ελλήνων, αλλά για να πληρωθούν οι τόκοι στις γερμανικές, γαλλικές και σε μικρό ποσοστό στις ιταλικές. Διακόσια είκοσι δισ. ευρώ από τα 250 δισ. ευρώ βοήθειας πήγαν απευθείας στις γερμανικές, γαλλικές και ιταλικές τράπεζες». Έρευνα του ESMT (Ευρωπαϊκή Σχολή Μάνατζμεντ και Τεχνολογίας) που δημοσιοποιήθηκε στη γερμανική Handelsblatt επιβεβαιώνει τα λεγόμενα του Ντ’ Αλέμα, αφού το 95% των μνημονιακών δανείων διατέθηκαν για να σωθούν ευρωπαϊκές τράπεζες : «Η έρευνα αποδεικνύει ότι η Ευρώπη και το ΔΝΤ έσωσαν τα περασμένα χρόνια κυρίως τις τράπεζες και άλλους ιδιώτες πιστωτές». Το μεγαλύτερο τμήμα των δανειακών συμβάσεων κατευθύνεται στην εξόφληση παλαιών χρεών και τόκων, ενώ ένα μεγάλο τμήμα έχει δοθεί για την ανακεφαλαιοποίηση των χρεοκοπημένων ελληνικών τραπεζών. Τα μνημόνια, λοιπόν, ποτέ δεν υπογράφηκαν για να “διασφαλιστούν οι μισθοί και οι συντάξεις”, όπως ανέφερε η κυρίαρχη προπαγάνδα, αλλά (μεταξύ άλλων) και για τη διάσωση των ιδιωτών πιστωτών και κυρίαρχα των γαλλικών, γερμανικών και αμερικάνικων τραπεζών που ήταν εκτεθειμένες στο ελληνικό χρέος: τον Ιούνιο του 2010 το σύνολο του ιδιωτικού και δημόσιου χρέους προς τις τράπεζες έφτανε στα 251,1 δις δολάρια, εκ των οποίων τα 83,1 δις (33,1%) προς τις γαλλικές τράπεζες, τα 65,4 δις (26%) προς τις γερμανικές και τα 36,2 δις (14,4%) προς τις αμερικάνικες. Με τη εφαρμογή των μνημονίων, μέσα σε δυο χρόνια οι ξένες τράπεζες είχαν σχεδόν απαλλαχθεί από την έκθεσή τους στο ελληνικό χρέος. Ταυτόχρονα, οι χρεοκοπημένες ελληνικές τράπεζες έλαβαν κρατική βοήθεια μέσω ενέσεων ρευστότητας και εγγυήσεων συνολικού ύψους 146 δις ευρώ. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της ΕΚΤ, μάλιστα, την περίοδο 2008-2014 το ελληνικό χρέος διογκώθηκε κατά 22,2% του ΑΕΠ (του 2014) εξ αιτίας της κρατικής στήριξης των τραπεζών, ενώ η αντίστοιχη αύξηση στο συνολικό δημόσιου χρέους της Ευρωζώνης ήταν 4,8% του ΑΕΠ.
Στη μικρή αυτή εισήγηση είδαμε κάποιες από τις όψεις του ειδικού ρόλου που παίζει το μνημόνιο στην καπιταλιστική αναδιάρθρωση στην Ελλάδα. Αναγκαστικά παραλείψαμε εξ ίσου σημαντικές όψεις (όπως ο ρόλος του PSI, η έκρηξη της ανεργίας, της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων, η απονομιμοποίηση της αστικής πολιτικής, οι αντιδράσεις των από τα κάτω, οι αντιμνημονιακές ταραχές με τις δυνατότητες και τα όριά τους, η αυταρχικοποίηση του κρατικού μηχανισμού τόσο ως νομοτελειακή έκφραση της μνημονιακής αναδιάρθρωσης όσο και ως απάντηση στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης, η συρρίκνωση της όποιας λαϊκής κυριαρχίας υπήρχε εντός του αστικοδημοκρατικού πλαισίου και η διόγκωση της εκτελεστικής εξουσίας μέσω των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, η ανακατάταξη του αστικού μπλοκ εξουσίας με τη διεύρυνση του “μνημονιακού τόξου” και την αναρρίχηση στην εξουσία πρώην “αντιμνημονιακών” δυνάμεων, κλπ). Ωστόσο, το συμπέρασμα παραμένει το ίδιο: τα τρία διαδοχικά μνημόνια επιταχύνουν ένα μοντέλο καπιταλιστικής συσσώρευσης που εξυπηρετεί τους σχεδιασμούς του εγχώριου και του ξένου κεφαλαίου και αποτελεί ευθεία επίθεση εναντίον των ταξικών συμφερόντων του εργαζόμενου λαού. Την ίδια στιγμή ο τόπος έχει μετατραπεί σε ένα οιονεί προτεκτοράτο, με τους αντιπροσώπους διακρατικών οργανισμών (όπως η λεγόμενη τρόικα) να έχουν έναν ειδικό εποπτικό και επιτελικό ρόλο στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής και την εφαρμογή των αντιλαϊκών μέτρων. Γι αυτό και ο αγώνας ενάντια στον ιμπεριαλισμό όχι απλά δεν βγάζει λάδι τα ντόπια αφεντικά, αλλά είναι ενιαίος και αδιαίρετος με τον αγώνα ενάντια στο ελληνικό κεφάλαιο και το πολιτικό του προσωπικό. Γι αυτό και ο αγώνας για κοινωνική επανάσταση είναι αδιάσπαστα δεμένος με τον αγώνα ενάντια στα μνημόνια, ως ειδικής έκφρασης της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης στον συγκεκριμένο ιστορικό χώρο και χρόνο. Και αντίστροφα, όπως μας δείχνει κι ο αναπόφευκτος εκφυλισμός πολιτικών χώρων που εμφανίστηκαν εντός του συστήματος ως “αντιμνημονιακοί”, ο αγώνας ενάντια στα μνημόνια θα είναι επαναστατικός ή δε θα είναι τίποτα.
Συνέλευση αναρχικών-κομμουνιστών για την ταξική αντεπίθεση ενάντια στην ΕΕ